Instalacje biogazowe wykorzystują zarówno substraty rolnicze pochodzenia zwierzęcego, roślinnego, jak i odpady komunalne oraz przemysłowe. Zalicza się do nich substraty pochodzenia pozarolniczego (Pracucci and Zaffagnini, 2023; Tymińska et al., 2023).
Pierwsze modele funkcjonowania biogazowni bazowały przede wszystkim na wykorzystaniu upraw celowych, takich jak kiszonka kukurydziana, a także na zagospodarowaniu gnojowicy bydlęcej i świńskiej jako głównych substratów w procesie fermentacji metanowej. Obecnie, w dążeniu do optymalizacji procesu produkcji oraz (przede wszystkim) redukcji wysokich kosztów wytworzenia 1 MWh energii, przedsiębiorcy prowadzący biogazownie coraz częściej wykorzystują substraty pozarolnicze, obejmujące odpady i produkty uboczne przemysłu rolno-spożywczego. W związku z tym coraz częściej, wspierając biogazownie i prowadząc dla nich nadzór administracyjno-środowiskowy, otrzymujemy pytanie, czy dany odpad/substrat można przyjąć i wykorzystać w biogazowni? Oczywiście odpowiedź na to jest delikatnie mówiąc mało precyzyjna: „to zależy”.
Substraty pozarolnicze w produkcji biogazu
Nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii z dnia 20 lutego 2015 roku wprowadziła oficjalną definicję biogazu rolniczego, precyzując jednocześnie zakres substratów dopuszczonych do procesu fermentacji metanowej prowadzącej do jego wytworzenia.
Wśród substratów do produkcji biogazu znalazły się również te pochodzące z sektora pozarolniczego. Są to produkty powstałe w wyniku przetwórstwa surowców rolniczych, a także produkty uboczne, odpady i pozostałości z tego procesu. Szczególne miejsce zajmują odpady pochodzące z przemysłu rolno-spożywczego, w tym z zakładów produkcji i przetwórstwa żywności. Dodatkowo, wśród dopuszczalnych substratów uwzględniono ścieki oraz osady pochodzące z zakładowych oczyszczalni ścieków funkcjonujących w ramach przetwórstwa rolno-spożywczego. Warunkiem jest prowadzenie w nich rozdziału ścieków przemysłowych od pozostałych rodzajów osadów i ścieków.
Klasyfikacja substratów: Odpady czy produkty uboczne?
Substraty pozarolnicze wykorzystywane w procesie produkcji biogazu mogą być klasyfikowane jako odpady zgodnie z katalogiem odpadów lub jako substraty będące produktami ubocznymi. Sposób, w jaki dany surowiec zostaje przekazany, zależy od jego wytwórcy, który ponosi odpowiedzialność za jego kwalifikację. Podmiot przyjmujący odpad nie ma prawa do zmiany jego klasyfikacji na produkt uboczny bez przeprowadzenia procedury utraty statusu odpadu.
Różnica w przyjmowaniu surowców ma przede wszystkim charakter dokumentacyjny. W przypadku, gdy dany materiał jest klasyfikowany jako odpad, jego przyjęcie musi zostać udokumentowane w systemie BDO za pomocą Karty Przekazania Odpadów. Przed przyjęciem takiego odpadu konieczna jest weryfikacja podmiotu przekazującego pod względem formalnym, aby uniknąć przyjęcia odpadu od podmiotu nieuprawnionego.
Procedura uznania odpadu za produkt uboczny
Zgodnie z nowelizacją ustawy o odpadach, w szczególności art. 10 i 11, wytwórca ma możliwość uznania odpadu za produkt uboczny, pod warunkiem spełnienia kryteriów określonych w art. 10 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2023 r. poz. 1587, z późn. zm.). Wówczas przyjęcie produktu ubocznego nie jest objęte ewidencją odpadów i nie może odbywać się za pomocą Karty Przekazania Odpadu. Dotychczas, aby substrat mógł uzyskać taki status, konieczne było przeprowadzenie procedury utraty statusu odpadu.
Warunkiem koniecznym jest jednak pozyskanie substancji bezpośrednio od ich wytwórcy, prowadzącego działalność zgodną z art. 3 ust. 1 pkt 4 lub 5 ustawy z dnia 13 lipca 2023 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych oraz ich funkcjonowaniu, a następnie ich bezpośrednie przekazanie wytwórcy biogazu.
Wysłodki buraczane w produkcji biogazu: Czy mogą być uznane za produkt uboczny?
Zgodnie z danymi Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR), w biogazowniach rolniczych przetwarza się rocznie około 250 tys. Mg wysłodków buraczanych. Jednym z wyzwań dla prowadzących instalacje biogazowe jest właściwa klasyfikacja wysłodków buraczanych. W ostatnim czasie, wielu klientów naszej firmy, pytało o możliwość wykorzystania tego substratu w biogazowni rolniczej. Wysłodki mogą być zarówno odpadem, jak i produktem ubocznym, w zależności od podmiotu, od którego są pozyskiwane.
W związku licznymi pytaniami i wątpliwościami chcielibyśmy również pomóc innym biogazowniom i odpowiedzieć na pytanie: Czy wysłodki buraczane pochodzące od rolnika można uznać za produkt uboczny?
Odpowiedź niestety brzmi NIE. Wysłodki buraczane to produkt uboczny powstający w procesie produkcji cukru spożywczego z buraków cukrowych. Są to rozdrobnione bulwy buraków, z których za pomocą wody wyługowano cukier. Pozostała materia organiczna wymaga zagospodarowania, co czyni wysłodki doskonałym surowcem do produkcji biogazu rolniczego.
Ze względu na sposób powstawania wysłodków, jedynym wytwórcą wysłodków buraczanych może być cukrownia. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, aby odpad mógł zostać przekazany do biogazowni jako produkt uboczny, musi być bezpośrednio pozyskany od wytwórcy.
W tym przypadku rolnik pełniłby rolę pośrednika, a więc przyjęcie wysłodków przez rolnika od cukrowni w celu dalszej sprzedaży, a nie wykorzystania jako pasza dla zwierząt, powinno wiązać się z nadaniem kodu odpadu. Następnie ich przekazanie do biogazowni powinno zostać udokumentowane w systemie BDO za pomocą Kartę Przekazania Odpadów.
Zapisz się do naszego newslettera, aby otrzymać przygotowaną przez nas listę cukrowni w Polsce.
mgr inż. Agata Patalas
Bibliografia:
Bancer, D., Czechowska-Kosacka, A., Kosacki, R., 2015. BIOGAZOWNIE ŹRÓDŁEM PALIW ALTERNATYWNYCH. JCEEA XXXII, 5–12.
Pracucci, A., Zaffagnini, T., 2023. Impact of Biomass Ratio as a Synthetic Parameter in Soft Computing Approaches for a Decision-Making Tool for Biogas Plants in Urban Areas. Sustainability 15, 9423. https://doi.org/10.3390/su15129423
Tymińska, M., Skibko, Z., Borusiewicz, A., 2023. The Effect of Agricultural Biogas Plants on the Quality of Farm Energy Supply. Energies 16, 4600. https://doi.org/10.3390/en16124600
KWIECIEŃ 2025
